مشکلات شب ادراری در کودکان

دلایل شب ادراری در کودکان

دلایل پزشکی

اغلب متخصصان براین باورند که مشکلات پزشکی فقط علت 1 تا 2 درصد تمام شب ادراری ها به شمار می روند. گاهی کودک مبتلا به شب ادراری از مشکلی مانند مثانه کوچک یا ضعف ماهیچه های نگه دارنده جریان ادرار رنج می برد. یا مثلاً اگر کودک پس از آنکه به مدت طولانی رختخوابش را خیس نکرده، دوباره ناگهان شروع به شب ادراری کرد، علت می تواند عفونت دستگاه ادراری باشد. وقتی پزشک اطفال یا پزشک خانواده دلایلی مانند عفونت را رد کرد، بهتر است قبل از اینکه به مشکلات و درمان های غیر پزشکی بپردازید با یک متخصص مجاری ادراری مشورت کنید.

دلایل عاطفی و احساسی

اگر چه این مطلب درست است که کودکانی که به درستی توالت رفتن را آموخته اند نیز گاهی به دلایل مسائل و تنش های عاطفی به طور گاه و بیگاه خود را خیس می کنند؛ ولی این مساله فقط 20 درصد از مبتلایان به شب ادراری را در بر می گیرد. البته بعید به نظر می رسد که مشکل کودکی که دائماً شب ادراری دارد صرفاً عاطفی باشد. به همین دلیل است که روان درمانی برای درمان شب ادراری روش مناسبی نیست.

دلایل تکاملی

گرچه اغلب کودکانی که دچار شب ادراری هستند مشکل پزشکی یا بیماری خاصی ندارند، ولی این مساله بدین معنا نیست که آنها اصلاً مشکل جسمی و فیزیکی ندارند. ممکن است مثانه کودک هنوز انقدر گنجایش نداشته باشد که بتواند در تمام طول شب، ادرار تولید شده را در خود نگه دارد، یا ماهیچه های اسفنکتر، که جلوی خروج ادرار از مثانه را می گیرد، ممکن است به اندازه کافی تکامل نیافته باشد. در ادامه این بخش روش هایی را برای بهتر شدن این حالت ها پیشنهاد خواهیم کرد.

دلایل نوع خواب کودک

بسیاری از کودکان به این علت رختخوابشان را خیس می کنند که آنقدر عمیق به خواب می روند که علامت هایی را که مثانه به دلیل پرشدگی به مغز می فرستد، درک نمی کنند. بنابراین، نمی توانند با این علامت ها از خواب بیدار شوند و به توالت بروند. برخی از کودکان افزون بر این مشکل، از مثانه ای کوچک نیز برخوردارند. مساله نوع خواب و عمیق بودن خواب معمولاً ارثی است و اگر به اطرافیان و نسل های قبل خانواده توجه کنید، احتمالاً در بعضی فامیل های خود نیز این نوع خواب و مشکل حاصله را خواهید یافت. این گونه اطلاعات از افراد دیگر خانواده باعث می شود که هم کودک کمتر نگران مشکلش باشد و هم شما پیش زمینه ذهنی در مورد سن معمول قطع شب ادراری در خانواده داشته باشید.

راه حل های پزشکی شب ادراری کودکان

راه حل های پزشکی متعددی وجود دارد که پزشک شما می تواند در صورت لزوم آنها را تجویز کند. آنتی بیوتیک ها می توانند  در صورتی که علت شب ادراری، عفونت دستگاه ادراری باشد، این مشکل را از بین ببرند. رادیوگرافی از مثانه می تواند به پزشک نشان دهد که آیا بزرگ کردن مثانه لازم است یاخیر. یا اینکه فوراً می توان از داروهایی برای تغییر نوع خواب استفاده کرد به طوری که کودک در اثر تحریکات مثانه از خواب بیدار شود.

راه حل هایی برای شب ادراری هایی که به علت مشکلات عاطفی ایجاد شده اند

اگر کودک شما پس از یک دوره چند هفته ای یا چند ماهه که دیگر خودش را خیس نکرده ناگهان شروع به شب ادراری کرد، علت می تواند هیجان یا مشکلات عاطفی باشد.

کودک مضطرب

اگر کودک شما عمیقاً تحت تاثیر آنچه در اطرافش اتفاق می افتد قرار می گیرد ولی از نشان دادن احساساتش خودداری می کند، به کارگیری پیشنهاد های زیر می تواند برای او مناسب باشد:

1- در یک تقویم تعداد شب ادراری ها را بنویسید. به زمان هایی که کودک خودش را خیس می کند و اتفاقاتی که در پیرامونش در جریان است، توجه کنید. بکوشید تمام دعواهای خانوادگی، مشاجرات بین دوستان، دعوا و کتک کاری، بیماری در خانواده و یا بستگان و هر واقعه ای را که برای کودک اهمیت دارد، ثبت کنید. این کار را برای حدود یک ماه ادامه دهید.

2- یادداشت خود را برای کودکتان نشان دهید و به او بگویید که می کوشید تا دریابید، او از چه موضوعی رنج می برد و می خواهید به این وسیله به او کمک کنید تا به مشکل شب ادراری اش فایق آید. از کودک بخواهید این یادداشت را با شما مرور کند و اگر نکته دیگری به ذهنش می رسد، به آن اضافه کند.

3- در ماه بعد همراه با کودک، نکات بالا را یادداشت کنید و بدین ترتیب، کودک را تشویق کنید تا درباره مسائل و مشکلاتش صحبت کند و به شما بگوید چه چیزی او را آزار می دهد. زمان مشخصی از روز را به این کار اختصاص دهید.

4- روش های کسب آرامش و تمدد اعصاب را که در بخش 10-2 آمده است، به کودک بیاموزید. به او کمک کنید که قبل از خواب آرامش کسب کند و شما هم برای کمک، با مالش پشت کودک یا پخش موزیک ملایمی او را همراهی کنید.

5- روزهایی را که رختخواب کودک خشک مانده است، ثبت کنید تا پیشرفت او را نشان دهید. اطمینان یابید که از قوانین گفته شده در فصل 2 برای استفاده از جداول و نمودارها و جایزه دادن پیروی می کنید.

6- اگر پس از چند ماه هنوز کودک مضطرب است و شب ادراری دارد، بهتر است از افراد متخصص کمک بخواهید.

کودک نا فرمان

اگر فرزندتان در شمار کودک عصبی و نق نقو است و از دستورات شما پیروی نمی کند، یا به پرسش هایتان پاسخ نمی دهد، باید قبل از پرداختن به مشکل شب ادراری، این گونه مسائل را حل و رفع کنید. وقتی بتوانید به موفقیت بر این مشکل کودک غلبه کنید، اغلب مشکل شب ادراری هم برطرف خواهد شد. اگر با اینکه کودک دیگر عصبی نیست، هنوز شب ادراری دارد، راه کار زیر را امتحان کنید:

1- به طور کلی حرف ها و دیدگاه های منفی کودک را درباره شب ادراری نادیده بگیرید. او را محاکمه و بازخواست نکنید یا حتی پاسخ ندهید. وقتی می گوید مثلاً «به شب ادراری اصلاً اهمیت نمی دهم» یا «همه اش تقصیر شماست که من شب ها خودم را خیس می کنم» حتی نیم نگاهی هم به او نیندازید و اعتنایی نکنید.

2- از نمودار و یادداشتی استفاده کنید که نشان دهنده شب هایی باشد که کودک جایش را خیس نکرده است و او را برای آن شب ها تشویق کنید. برای نمونه یک روش نمره و امتیاز ابداع کنید که بر اساس آن هرچه کودک شب های بیشتری رختخواب خشک داشته باشد، امتیاز بیشتری بگیرد. همان طور که گفته شد به واکنش های منفی کودک اصلاً اعتنایی نکنید. جدول و نمودارتان را جایی قرار دهید که او نتواند پاره کند.

3- تا حد امکان، رفتاری مثبت داشته باشید. به کودک بیاموزید که چگونه ملحفه هایش را عوض کند و چگونه شلوار های خیس اش را در رخت چرک ها بیندازد. اگر او در برابر این کار مقاومت کرد، او را مجبور به این کار کنید. فقط به یاد داشته باشید که خونسردی خود را حفظ کنید و به هیچ عنوان کودک را مسخره نکنید یا کاری را نکنید که باعث خجالت او شود.

4- حتی اگر واکنش های کودک منفی است، به او کمک کنید که در یابد بهبود و رفع شب ادراری چقدر خوب است برای مثال: برای کودک توضیح دهید که اگر شب ادراری اوقطع شود، به راحتی می تواند در اردوها شرکت کند و شب در خانه دوستش بخوابد.

5- با خونسردی و صبر و تحمل این مراحل را ادامه دهید. پاداش و تحسین را فراموش نکنید. انتظار شب ادراری های گاه و بیگاه را هم داشته باشید و از کوره در نروید.

راه حل هایی برای شب ادراری هایی که به علت عوامل جسمی و فیزیکی ایجاد شده اند

عقیده بر این است که حدود 80 درصد شب ادراری ها به علت مشکلاتی نظیر گنجایش ناکافی مثانه یا نوع و عمق خواب ایجاد می شوند. ابتدا باید بکوشید تا مشکل مثانه را حل کنید. اگر موفقیت آمیز بود، مساله عمیق بودن خواب مشکلی ایجاد نخواهد کرد. (البته این کارها صرفاً هنگامی انجام پذیرند که پزشک شما عفونت ادراری را رد کرده باشد).

1- ظرف پلاستیکی شفاف یا شیشه ای را با گنجایش حدود نیم لیتر بردارید و روی بدنه آن با ماژیک هر 50 سی سی را علامت بزنید (این کار را با استفاده از یک پیمانه به گنجایش 50 سی سی انجام دهید.) علامت ها و شماره ها را طوری بگذارید که کودک بتواند به راحتی آنها را بخواند.

2- برای کودک توضیح دهید که یکی از علت هایی که رختخوابش را خیس می کند، گنجایش کم مثانه اش برای نگهداری ادرار است. شکل مثانه را بکشید و برای او توضیح دهید که مثانه چیست و چه نقشی در بدن دارد.

3- به کودک اطمینان دهید که می تواند با تمرین، گنجایش مثانه را زیاد کند. به او بگویید اگرچه این کار را نمی تواند یه شبه انجام دهد، ولی در اثر تداوم در تمرین، موفق خواهد شد.

4- اگر شما یا عضوی از خانواده در کودکی دچار شب ادراری بوده اید، این مطلب را برای کودکتان بگویید. اینکه کودک بداند شخصی که برای او قابل احترام است نیز در کودکی این مشکل را داشته است. به او کمک می کند که با این مساله بهتر کنار بیاید و کمتر احساس ناراحتی بکند.

5- ظرفی را که علامت گذاری کرده اید در توالت بگذارید و به کودک بیاموزید که هر بار که ادرار می کند ابتدا با استفاده از آن ظرف آن را اندازه گیری بکند و سپس داخل توالت بریزد. از کودک بخواهید که جدولی را که برای این کار تهیه کرده اید بر حسب مقدار ادرارش رنگ کند.

6- هر بار که کودک توانست ادرار خود را بیشتر نگه دارد و بنابراین مقدار بیشتری از ظرف را پر کرد، او را تحسین کنید و برای این کار جوایزی در نظر بگیرید.

7- کودک را تشویق کنید که در طول روز مایعات بیشتری بنوشد. برای او توضیح دهید که این کار می تواند، به افزایش حجم مثانه اش کمک کند. برای اینکه عطش کودک را زیاد کنید، خوراکی های شور مزه برای او بخرید و چندین لیوان آب به او بخورانید؛ ولی از دادن زیاد تر از حد مایعاتی که حاوی کافئین و امثال آن هستند (مانند قهوه و چای) بپرهیزید. آب یا آب میوه بهترین مایعات هستند. بسیاری از برنامه ریزان غذایی کودک، حذف کردن کافئین، شکلات و ادویه ها را از برنامه غذایی کودکی که به شب ادراری مبتلاست، توصیه می کنند.

توجه: اگر کودک شما به صرع یا مشکلات کلیوی مبتلاست، اجازه ندهید زیاد مایعات بنوشد.

8- وقتی کودک ادرار دارد، او را تشویق کنید که خودش را نگه دارد و تا آنجا که ممکن است دیر به دیر ادرار کند. اگر در این کار موفق شد او را تحسین کنید و اگر احساس ادرار داشتن از میان رفت، او را با کار های روزمره اش سرگرم کنید.

9- وقتی کودک به توالت می رود، به او بیاموزید که چگونه ادرار کردن را شروع و تمام کند. بدین معنا که بر روند ادرارش کنترل داشته باشد تا اسفنکترهایش قوی شود.

10- از نموداری که برای ثبت شب هایی که رختخوابش را خیس نکرده است تهیه کرده اید، در جهت کنترل روند بهبود شب ادراری کودک استفاده کنید.

راه حل هایی برای شب ادراری هایی که به علت عمیق بودن خواب ایجاد می شوند

از راه حل های زیر برای موثر تر کردن آموزش کنترل ادرار و حجیم تر کردن مثانه یا هنگامی که اعمال گفته شده در بالا موثر نبودند، استفاده کنید. این روش ها به کودک کمک می کند که نسبت به علایمی که مثانه به مغز می فرستد، حساستر شود.

دستگاه کمک کننده ای وجود دارد که هنگام خیس شدن شلوار کودک زنگ می زند و او را بیدار می کند. این دستگاه ها زیاد گران نیستند. با باتری کار می کنند و خطری هم ندارند.

- طبق دستورات راهنمای استفاده از دستگاه عمل کنید و زنگ دستگاه را بالای سر کودک بگذارید.

- چگونگی کار دستگاه را به کودک نشان دهید. به او اجازه دهید مقداری آب روی دستگاه بریزید و ببینید چگونه دستگاه زنگ می زند.

- یک بازی ابداع کنید. بدین ترتیب که اگر کودک بتواند قبل از اینکه دستگاه زنگ بزند ادرارش را نگه دارد، امتیاز بگیرد. امتیاز های او را در همان جدول – که برای ثبت شبهایی که کودک خودش را خیس نکرده است تهیه کرده اید – بنویسید. همه پیشرفت های کودک را با پاداش و تحسین پاسخ دهید.

استفاده از دستگاه را تازمانی ادامه دهید که وضع شب ادراری کودک بهبود یابد. این کار ممکن است ماهها طول بکشد؛ بنابراین دلسرد و نا امید نشوید.